Bolsas 2008

'150%'

Reducir o consumo do solo, o consumo dos novos territorios, sen diminuír o crecemento de poboación dá como resultado matemático aumentar a densidade das áreas edificadas. Esta fórmula normalmente tradúcese en aumentar a altura dos edificios novos substituíndo o existente ou, alternativamente, creando novas áreas de expansión. Pero que acontece coa cidade xa construída? Pódese actuar sobre ela baixo estas premisas sen necesidade de demoler o anterior?

Reciclar é dotar de nova vida ao vello. Moitas áreas urbanas de baixa densidade soportarían ou mellorarían as súas condicións coa inxección de novos espazos habitacionais ou co incremento de superficie das vivendas existentes destinadas a mellorar as condicións sociais dos seus habitantes. Áreas de pouco uso, baleiras, sen a densidade necesaria para xerar vida urbana: cascos históricos pouco densos, urbanizacións axardinadas, ensanches de baixa altura, polígonos de vivenda...

A reflexión xeral que se propón parte da aplicación desta cuestión a áreas xa construídas. Actuar sobre edificios existentes colonizando as súas cubertas, suspender ou engrosar as súas fachadas e proporcionarlles espazos habitados, construír baixo novas ópticas de maior densidade en espazos específicos de calquera cidade... superpoñer; inxectar novas densidades a áreas urbanas: aumentar as súas densidades de edificación nun 150% ese é o obxectivo proposto, sen perder de vista que a razón última é a reciclaxe da cidade existente; aforro no consumo de novos solos. Comprender que unha alternativa á sustentabilidade medioambiental dos solos é reutilizar os existentes de xeito máis intensivo. Algo así como o que ocorre cos folios. Mellor usalos polas dúas caras que limitarse a usar os reciclados por unha soa…

Localización

Elixirase unha situación idónea na cidade de orixe ou de acollida. Ao seleccionar a localización, deberá analizar as condicións de densidade actuais. Propoñer alternativas para superpoñer novas densidades de edificación. Mellorar as condicións dos espazos públicos. Xerar novos espazos de encontro. Aínda que a área seleccionada poida abranguer un contorno amplo: unha praza, unha rúa ou o espazo entre edificios... do que se trata finalmente é de desenvolver unha ampliación específica nun edificio específico. É interesante ofrecer a imaxe xeral nunha fotomontaxe, ou en debuxos, pero insístese nisto, trátase do desenvolvemento dun proxecto concreto sobre unha edificación específica.

Algunhas referencias para concretar un pouco máis as cuestións.

Nos sesenta, Jean Louis Chaneac avanzaba as súas propostas para unha arquitectura insurreccional baseada na rebeldía contra a máquina burocrática e no fomento da construción de "células pirata" que, ao colgarse das fachadas que existían nos polígonos de vivenda ou ao instalarse como parasitos clandestinos nas cubertas destes edificios, invadían literalmente, coma un fungo incontrolado, as súas superficies. Para el, tratábase dunha proposta do que denominou "anarco-arquitecturalismo"; movemento promotor dunha insurrección a favor da mellora das condicións de vida dos inquilinos por incremento notábel das súas superficies.

Máis recentemente, Lacaton e Vassal proxectan e executan actuacións sobre polígonos de vivenda encamiñadas á súa rehabilitación e extensión. Unha alta porcentaxe alta das nosas vivendas das nosas cidades forman parte dos polígonos industriais que se desenvolveron principalmente desde a Segunda Guerra ata os anos oitenta. Moitos destes complexos residenciais non cumpren as condicións de vida máis axeitadas na actualidade. A proposta de Lacaton e Vassal trata de mellorar as súas condicións mediante a construción de peles habitadas de certa espesura.

Mais non é só en actuacións sobre polígonos de vivenda onde pode atoparse a aplicación, aínda que certamente reducida, desta investigación sobre os principios simultáneos de transformación e incremento da densidade. Tamén na propia cidade consolidada. Por referir algún exemplo recente, este sería o caso da proposta Roof-Top Urbanism do equipo chinés Urbanus en que encabalgan nova edificación sobre o existente...

Proposta

Trátase de reflexións que nos interesan hoxe a todos, que constitúen un camiño para investigar sempre desde a premisa inicial de que o obxectivo último sería o da redución de consumo de chan, da preservación do territorio e, asemade, da reciclaxe do existente.

Respecto ao nivel das investigacións e traballos, estes deberían mostrar a incidencia das novas densidades sobre a edificación existente á vez que apuntan cara aos modelos de habitabilidade propostos atendendo ao seu sistema construtivo e estrutural, especialmente no relativo á interrelación coas estruturas existentes; ao particular sistema de adición proposto. Quer con módulos de pouco peso que empreguen materiais lixeiros, en liña con certa prefabricación lixeira, do tipo do Loft Cube de Werner Aisslinger, quer de elementos existentes no mercado, do tipo contedores ou sistemas máis integrais onde a propia estrutura sirva de armazón-soporte das células de habitabilidade.

O espazo doméstico novo, que se suma ao existente, pode formularse como ampliación dos espazos habitacionais incluídos nos edificios que se toman como base de traballo, ou ben como células de aloxamento pensadas para un usuario novo, máis fáciles de imaxinar en contextos de transformación e reciclaxe como os que se tratan de atinxir.